Τόσο οι μόνιμοι (στην ηλικία των 5μισυ-6 ετών) όσο και οι νεογιλοί που ανατέλλουν μετά το δεύτερο έτος, έχουν πολύ βαθιές αύλακες που εκεί συσσωρεύονται τροφές και μικρόβια που δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε με την οδοντόβουρτσα. Συνήθως εκεί, στο βαθύτερο σημείο ξεκινάει η τερηδόνα. Πάντα στους μόνιμους τραπεζίτες, αλλά και ορισμένες φορές στους νεογιλούς τοποθετείται ένα ειδικό βερνίκι που κλείνει τις αύλακες και προστατεύει το δόντι από την εμφάνιση τερηδόνας. Το ειδικό αυτό βερνίκι τοποθετείται από την παιδοδοντίατρο και ονομάζεται προληπτική επικάλυψη (sealant).
Το πρώτο δόντι του μωρού ανατέλλει γύρω στους 6 μήνες. Πολλές φορές υπάρχουν μωρά που τα δόντια τους μπορεί να ανατείλουν στους 4 μήνες και άλλα στο πρώτο έτος ή και λίγο πιο μετά. Όλα αυτά θεωρούνται φυσιολογικά. Σπάνια επίσης συμβαίνει να γεννηθεί το μωρό εχοντας ένα δόντι στο μέσο της πάνω γνάθου. Αυτό είναι ένα επιπλέον δόντι που πρέπει να αφαιρέσει η παιδοδοντίατρος.
Χρυσοί κανόνες για την υγεία των δοντιών:
- Ξεκινάμε το βούρτσισμα με την ανατολή του πρώτου δοντιού (2 φορές την ημέρα).
- Δεν χρησιμοποιούμε το μπιμπερό για να κοιμίσουμε το παιδί.
- Επισκεπτόμαστε την παιδοδοντίατρο πριν το κλείσιμο του πρώτου έτους.
Αρχικά πρέπει να ελέγξουμε τα δόντια του παιδιού έτσι ώστε να πιστοποιήσουμε εάν η κακοσμία προέρχεται είτε από κάποιο χαλασμένο δόντι, είτε από τους ιστούς γύρω από αυτό. Συνήθως όταν η κακοσμία προέρχεται από τα δόντια, οι βλάβες είναι οφθαλμοφανείς ακόμα και από τους γονείς και δεν χρειάζονται ειδικό για τη διάγνωσή τους. Εάν δεν βλέπετε κάτι στα δόντια ή στα ούλα του παιδιού σας και η γλώσσα έχει βουρτιστεί καλά, τότε η κακοσμία προέρχεται από άλλες αιτίες και θα πρέπει για αυτό να απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας.
Είναι ωραίο να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να καθαρίζουν μόνα τα δόντια τους. Όμως, επειδή μέχρι την ηλικία των 8 ετών το χεράκι τους δεν είναι αρκετά επιδέξιο ώστε να πλένει αποτελεσματικά τα δόντια, κάποιος ενήλικας θα πρέπει να ξανακάνει – το βραδινό κυρίως βούρτσισμα – από την αρχή. Προσέξτε, να το κάνετε με τρόπο χαρούμενο, να βρείτε έναν έξυπνο τρόπο που να το διασκεδάζει και να το ενθαρρύνει, χωρίς να καταλάβει πως εσείς κάνετε όλη τη δουλειά.
Το βούρτσισμα των δοντιών ξεκινά από τη γέννηση καθαρίζοντας τα ούλα του μωρού με μια καθαρή, υγρή γάζα μετά από κάθε γεύμα. Όταν αρχίζουν να ανατέλλουν τα πρώτα δόντια εγκαταλείπουμε τη γάζα και αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε παιδική οδοντόβουρτσα με μικρή (μέγεθος κόκκου ρυζιού) ποσότητα οδοντόκρεμας που να περιέχει 1000ppm φθορίου. Πλένουμε τα δόντια του μωρού με αυτή την μικρή ποσότητα οδοντόκρεμας πρωί και βράδυ, μέχρι περίπου την ηλικία των τρεισήμισι ετών, δηλαδή μέχρι το παιδί να μπορεί να ξεπλύνει καλά.
Το παραπάνω είναι μία φυσιολογική διαδικασία μέχρι την ηλικία των 3μισυ ετών. Από την ηλικία των 3 και μετά αρχίζουμε σιγά σιγά να συζητάμε και να ενθαρρύνουμε το παιδί να σταματήσει αυτή τη συνήθεια. Επαινούμε πολύ το παιδί μας για τα λίγα λεπτά που κατάφερε να μην βάζει το δάχτυλο, αποφεύγοντας να αναφερθούμε στις ώρες που ακόμα το χρησιμοποιεί. Από τα 4 και μετά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα ειδικό βερνίκι νυχιών που έχει πικρή γεύση και θα το βρούμε στο φαρμακείο για να «θυμίζει» στο παιδί να μην βάζει το δάχτυλο στο στόμα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το τιμωρήσουμε. Αν μέχρι τα 4μισυ δεν έχουμε δει ιδιαίτερη βελτίωση στο θέμα αυτό, τότε πρέπει να απευθυνθούμε στην παιδοδοντίατρο και όχι αργότερα από αυτή την ηλικία καθώς μόνο εκείνη μπορεί να βοηθήσει το παιδί να σταματήσει αυτή τη συνήθεια.
Όταν το παιδί κλείσει το 3ο έτος της ηλικίας πρέπει να κανονιστεί το πρώτο ραντεβού στην παιδοδοντίατρο για να κάνει τον καθαρισμό και τη φθορίωση των δοντιών. Η φθορίωση είναι η διαδικασία κατά την οποία η παιδοδοντίατρος εφαρμόζει στα δόντια ένα τζελ με υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο για 1- 4 λεπτά. Το φθόριο είναι για τα δόντια ότι είναι το ασβέστιο για τα κόκαλα. Πρακτικά τα κάνει πιο «σκληρά» με αποτέλεσμα και πιο δύσκολα να χαλάνε αλλά ακόμα και αν χαλάσουν η τερηδόνα προχωράει πιο αργά και την προλαβαίνουμε σε πιο πρώιμο στάδιο.
Τα φαρμακεία έχουν λαστιχένια δαχτυλίδια που μπορείτε να τα παγώσετε στο ψυγείο και να τα δώσετε στο παιδί να τα δαγκώσει. Η επαφή με το κρύο μουδιάζει τοπικά τα ούλα και ανακουφίζει από τον πόνο.
Όταν πλένουμε τα δόντια του μωρού μου, τα ούλα του ματώνουν. Τι να κάνω; Η ουλίτιδα είναι πολύ συχνό φαινόμενο στα μωρά και τα μικρά παιδιά. Εμφανίζεται επειδή τα δόντια δεν έχουν καθαριστεί καλά στην περιοχή κοντά στα ούλα, συγκεντρώνουν τροφές, οι τροφές συγκρατούν μικρόβια και όλο αυτό δημιουργεί φλεγμονή των ούλων που εκδηλώνεται με ερυθρότητα και αιμορραγία. Όταν το δούμε αυτό πρέπει να βουρτσίσουμε δυνατά ακριβώς εκεί που τα ούλα ματώνουν, κυρίως το βράδυ και θα δούμε ότι σε 4-5 μέρες η αιμορραγία σταδιακά υποχωρεί και στο τέλος εξαφανίζεται.
Υπάρχουν παιδιά που χρειάζονται ορθοδοντική υποβοήθηση από την ηλικία ακόμα των 4μισυ ετών και άλλα που πρέπει να περιμένουν να ολοκληρωθεί η μόνιμη οδοντοφυΐα τους πριν επέμβουμε. Σε κάθε περίπτωση, η παιδοδοντίατρος παρακολουθεί το παιδί σας από την ηλικία των 3 ετών και μπορεί να καθορίσει ποια είναι η σωστή ηλικία έναρξης της ορθοδοντικής θεραπείας για το δικό σας παιδί.
Εκτός από τους προφανείς λόγους, που είναι η καλή αισθητική του στόματος και των δοντιών που συμβάλουν στην αυτοπεποίθηση του παιδιού, η ορθοδοντική θεραπεία σκοπό έχει την ορθή λειτουργία του στοματογναθικού συστήματος. Επίσης τα ίσια δόντια, καθαρίζονται πιο σωστά και δεν κινδυνεύουν να εμφανίσουν τερηδόνα.
Ίσως ο βαθμός συνεργασίας του παιδιού είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη της ορθοδοντικής θεραπείας. Γι’ αυτό έχει σημασία να αισθάνεται ο γονιός, και κατ’ επέκταση το παιδί σε δεύτερο στάδιο, εμπιστοσύνη και να έχουν καλή σχέση με το γιατρό που έχουν επιλέξει για τη διαδικασία της ορθοδοντικής θεραπείας.
Τα παυσίπονα μπορούν να είναι πολύ ανακουφιστικά στον πονόδοντο. Επειδή όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί η αιτία του πόνου, θα πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με την παιδοδοντίατρο καθώς ο πονόδοντος στα παιδιά μπορεί μέσα σε μία νύχτα να εξελιχθεί σε πολύ σοβαρό πρήξιμο.
Ο κυριότερος κανόνας στην επιλογή της είναι πως «ό,τι πλένει τα δόντια μας σωστά θεωρείται σωστό». Πολλοί γονείς νιώθουν πιο άνετα με τη χρήση της ηλεκτρικής οδοντόβουρτσας ενώ άλλοι όχι. Για βρέφη που έχουν λίγα μπροστινά δόντια στο στόμα, υπάρχουν ειδικές οδοντόβουρτσες και καθώς το μωρό γίνεται παιδί με περισσότερα δόντια μπορούμε να διαλέξουμε και μια μαλακή οδοντόβουρτσα….. ενηλίκων! Πλένει πολλά δόντια τη φορά και κάνει πιο αποτελεσματικό μασάζ στα ούλα.
Όταν πλένουμε τα δόντια πρέπει το παιδί να έχει το στόμα του ανοιχτό ώστε να πλένουμε ξεχωριστά τα πάνω και τα κάτω δόντια. Ξεκινάμε από την άνω γνάθο, από τα πίσω πίσω δόντια και τοποθετούμε την οδοντόβουρτσα «λοξά» με 45 μοίρες γωνία σε σχέση με το δόντι. Με αυτό τον τρόπο πλένουμε όλα τα πάνω δόντια γύρω γύρω από την εξωτερική πλευρά κάνοντας μικρές κινήσεις – δονήσεις στο σημείο που εφάπτεται η οδοντόβουρτσα. Στη συνέχεια γυρίζουμε την οδοντόβουρτσα για να πλύνουμε δόντια και ούλα από την εσωτερική πλευρά.
Όταν τελειώσουμε με τα δόντια πλένουμε και τη γλώσσα του παιδιού. Χρειάζεται να βάλουμε αρκετή δύναμη χωρίς να φοβόμαστε. Η οδοντόβουρτσα δεν μπορεί να κάνει κακό στα ούλα. Αντίθετα τα κάνει πιο γερά και υγιή. Πρέπει πάντα να ακινητοποιούμε το κεφάλι του παιδιού με το ένα χέρι ώστε να μην μπορεί να τραβήξει το κεφάλι του προς τα πίσω την ώρα που εμείς του πλένουμε τα δόντια.
Πρόκειται για μία σειρά παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη των γνάθων και τη σωστή τοποθέτηση των δοντιών. Συνήθειες όπως ο θηλασμός του δακτύλου ή της πιπίλας, η στοματική αναπνοή επειδή το παιδί είναι αλλεργικό ή γιατί έχει διογκωμένα κρεατάκια και αμυγδαλές, κληρονομικοί παράγοντες αλλά και το μέγεθος των δοντιών σε σχέση με το μέγεθος των γνάθων είναι ορισμένοι από τους βασικότερους λόγους για τους οποίους ένα παιδί μπορεί να εμφανίσει ορθοδοντικές ανωμαλίες.
Το πρώτο παιδικό δόντι του μωρού σας θα ανατείλει γύρω στους 6-8 μήνες. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών θα έχει συμπληρωθεί όλη η παιδική οδοντοστοιχία.
Στην ηλικία των 6 ετών περίπου ο πρώτος μόνιμος γομφίος θα ανατείλει πίσω από το τελευταίο παιδικό δόντι, χωρίς να προηγηθεί απόπτωση παιδικού δοντιού. Επίσης, την ίδια χρονική περίοδο θα αρχίσουν να ανατέλλουν οι μόνιμοι κεντρικοί τομείς της κάτω γνάθου. Πολύ συχνά, στα κάτω δόντια συνυπάρχει για ένα μικρό χρονικό διάστημα το μόνιμο και το παιδικό δόντι. Η γλώσσα όμως, με την ομιλία σπρώχνει το μόνιμο δόντι προς το χείλος και εκείνο με την σειρά του ρίχνει το παιδικό.
Τα παιδικά δόντια είναι σημαντικά όχι μόνο για την μάσηση, αλλά και για να καθοδηγήσουν την ανατολή των μόνιμων δοντιών στην σωστή θέση.
Οι έγκυες γυναίκες επειδή βρίσκονται κάτω από την επίδραση ορμονών μπορούν να εμφανίσουν σοβαρή ουλίτιδα που ονομάζεται ουλίτιδα της εγκυμοσύνης. Πρέπει να είναι ιδιαίτερα επιμελείς με την καθαριότητα του στόματός τους και να επισκεφτούν τον οδοντίατρο τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους για έλεγχο και έναν σωστό καθαρισμό των δοντιών, ώστε να αφαιρεθεί η πλάκα και η τρυγία που είναι επιβαρυντικοί παράγοντες ως προς την εμφάνιση ουλίτιδας.
Τα δόντια των παιδιών κινδυνεύουν να χαλάσουν από την ώρα που ανατέλλουν στο στόμα. Οι πιο συνήθεις επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η διατροφή, η πλούσια σε υδατάνθρακες και ζάχαρη και το ελλιπές βούρτσισμα. Στη νηπιακή ηλικία τον πιο σημαντικό ρόλο στη δημιουργία τερηδόνας παίζει η χρήση του μπιμπερό, πέρα από το 1μισυ έτος της ηλικίας, πολύ δε περισσότερο εάν το παιδί το παίρνει τη νύχτα στο κρεβάτι του. Εάν επίσης οι γονείς δε γνωρίζουν ότι πρέπει να βουρτσίζουν από την ανατολή του πρώτου ακόμα δοντιού, όλα αυτά μπορεί να δράσουν ιδιαίτερα επιβαρυντικά για τα δόντια στην απαρχή της τερηδόνας. Σε αυτές μάλιστα τις τρυφερές ηλικίες η τερηδόνα είναι πολύ επιθετική και εξαπλώνεται γρήγορα σε όλα σχεδόν τα δόντια. Γι’ αυτό συχνά παρατηρούνται παιδιά ακόμα και 2 ετών που χρειάζονται σφράγισμα.
Τουλάχιστον, δύο φορές την ημέρα! Το πρωί, μετά το πρωινό γεύμα και το βράδυ πριν το παιδί πέσει για ύπνο. Από αυτές τις δύο φορές η πιο σημαντική, που δεν πρέπει ποτέ να παραλείπεται, είναι το βραδινό βούρτσισμα. Αυτό πρέπει να το κάνει πάντα κάποιος ενήλικας (μέχρι το παιδί να γίνει 8 ετών). Το πρωινό βούρτσισμα καλό είναι να το κάνει μόνο του ώστε να μαθαίνει να αναλαμβάνει εκείνο την ευθύνη της καθαριότητας του στόματός του.
Ο θηλασμός της πιπίλας ή του δαχτύλου είναι μία φυσική ανάγκη σε ορισμένα μωρά. Θεωρείται φυσιολογική και δεν παρεμβαίνουμε σε αυτό μέχρι το παιδί να συμπληρώσει το 3ο έτος της ηλικίας. Τα περισσότερα παιδιά μετά το 4ο έτος εγκαταλείπουν την πιπίλα από μόνα τους. Το αν η πιπίλα θα δημιουργήσει πεταχτά δόντια εξαρτάται από το πόσο συχνά μέσα στην ημέρα χρησιμοποιεί το παιδί την πιπίλα, για πόση ώρα κάθε φορά και πόση δύναμη βάζει σε αυτή τη δραστηριότητα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων όταν το παιδί σταματήσει την πιπίλα, τα δόντια επανέρχονται στη θέση τους γιατί κόκαλα και δόντια είναι ακόμα πολύ εύπλαστα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχει προηγηθεί αξιολόγηση της κατάστασης των δοντιών του παιδιού από την παιδοδοντίατρο.
Περιοδοντική νόσο ονομάζουμε οποιαδήποτε φλεγμονή υπάρχει στους ιστούς γύρω από τα δόντια και μπορεί να αφορά στα ούλα, αλλά και στο κόκαλο που στηρίζει το δόντι. Στα παιδιά συναντούμε μόνο ουλίτιδα και έχει να κάνει με το πόσο καλά ή όχι πλένουμε τα δόντια και τα ούλα του παιδιού. Δεν εξελίσσεται σε σοβαρή περιοδοντική νόσο με απώλεια οστού και στήριξης, παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, σε παιδιά όπου συνυπάρχει κάποιο σοβαρό γενικό νόσημα.
Από τα 3μιση και μετά το βούρτσισμα των δοντιών γίνεται με παιδική οδοντόκρεμα που αναγράφει πόσο φθόριο περιέχει. Η κατάλληλη περιεκτικότητα σε φθόριο γι’ αυτή την ηλικία είναι τα1000 ppm φθορίου. Διαλέγουμε οδοντόκρεμες που να αναγράφουν την σωστή ποσότητα και όχι αυτές που δεν αναφέρεται η περιεκτικότητα τους σε φθόριο. Χρησιμοποιούμε πολύ μικρή ποσότητα οδοντόκρεμας (ποσότητα ίση με μία φακή) και πρέπει να ξεπλύνουμε πάρα πολύ καλά το στόμα. Να βεβαιωθούμε, δηλαδή, ότι το παιδί, δεν καταπίνει καθόλου οδοντόκρεμα.
Τα νεογιλά δόντια ξεκινούν να ανατέλλουν από την ηλικία των 6 μηνών και ολοκληρώνονται στην ηλικία των 3 ετών περίπου. Τα 4 μπροστινά νεογιλά δόντια πάνω και κάτω θα αλλαχθούν μεταξύ 6-8 ετών, τα πίσω όμως νεογιλά δόντια θα παραμείνουν στο στόμα μέχρι την ηλικία των 12 ετών. Αυτό είναι μεγάλο χρονικό διάστημα και για να μπορέσουν να είναι γερά χρειάζονται φροντίδα. Τα νεογιλά δόντια είναι πιο ευαίσθητα από τα μόνιμα. Η τερηδόνα όταν ξεκινά προχωράει πολύ γρήγορα και μπορεί εύκολα να φτάσει στο νεύρο, να δημιουργήσει νέκρωση και απόστημα που θα επηρεάσει το μόνιμο δόντι που ακολουθεί.
Επειδή η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία των δοντιών και κυρίως η χρήση των υδατανθράκων – και από αυτούς της ζάχαρης – θα συζητήσουμε ορισμένους κανόνες για μια ισορροπημένη διατροφή που θα επιτρέπει στα παιδιά μας να τρώνε γλυκά χωρίς όμως τις βλαβερές επιπτώσεις τους. Στη σύγχρονη εποχή η ζάχαρη βρίσκεται κρυμμένη όχι μόνο στα γλυκά αλλά και σε πολλές τροφές που δεν το φανταζόμαστε (ψωμί, γιαούρτι, κρέμες, κ.α.). Επομένως, τα παιδιά μας ακόμα και αν δεν τρώνε γλυκά, είναι εκτεθειμένα στη ζάχαρη και στις επιπτώσεις της καθημερινά. Η επίδραση της ζάχαρης στα δόντια έχει να κάνει με τη συχνότητα και τη διάρκεια χρήσης της. Είναι σημαντικό ένα παιδί να έχει ξεκάθαρα γεύματα φαγητού και να μην «μασουλάει» ακατάσχετα όλη την ημέρα.
Σε ότι αφορά στα γλυκά, η χρήση τους να είναι περιορισμένη, να είναι μια φορά την ημέρα (καλύτερα μετά το γεύμα), κοντά στην ώρα του βουρτσίσματος. Γλυκά που έχουν διάρκεια, όπως οι καραμέλες, τα γλειφιτζούρια και οι τσίχλες με ζάχαρη έχουν δραματικές επιπτώσεις στα δόντια, γι’ αυτό δεν πρέπει να τα χρησιμοποιούμε ποτέ. Αντίθετα, τα φρούτα και το τυρί είναι ένα αθώο και υγιεινό σνακ, τόσο για το παιδί όσο και για τα δόντια του.
Όλοι γνωρίζουμε για την τερηδόνα και τις αντιαισθητικές μαύρες τρύπες στα δόντια. Καλό είναι η παιδοδοντίατρος να εξηγήσει στο παιδί, με έναν απλό και εύληπτο χωρίς υπερβολές τρόπο, τι έπαθε το δοντάκι του. Μία ιδέα είναι: “μάλλον ξέχασες να πλύνεις τα δόντια σου κάποιο βράδυ και έμεινε ζάχαρη από τα φαγητά κολλημένη πάνω στα δόντια σου. Την ώρα που εσύ κοιμόσουν ήρθε ένα μικρό ζουζουνάκι, τόσο μικρό που δεν μπορούμε να το δούμε με τα μάτια μας – γι’ αυτό το λέμε μικρόβιο. Το μικρόβιο αυτό έφαγε τη ζάχαρη που εσύ δεν καθάρισες, δυνάμωσε πολύ και μπήκε στο δόντι σου για να φτιάξει μία μαύρη τρύπα που θα είναι η φωλιά του”.