Τι Είναι η Τερηδόνα Θηλασμού και Γιατί Πρέπει να σας Απασχολεί;
Η τερηδόνα θηλασμού, γνωστή και ως τερηδόνα βρεφικής και νηπιακής ηλικίας (Early Childhood Caries – ECC) ή παλαιότερα ως «σύνδρομο του μπιμπερό», αποτελεί μια σοβαρή και συχνά επιθετική μορφή τερηδόνας που προσβάλλει τα νεογιλά (παιδικά) δόντια των βρεφών και των μικρών παιδιών.
Παρατηρείται συνήθως σε ηλικίες από 2 έως 5 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί πολύ νωρίτερα, ακόμη και με την ανατολή των πρώτων δοντιών.
Πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας. Η τερηδόνα θεωρείται η πιο κοινή χρόνια παιδική ασθένεια παγκοσμίως, συχνότερη ακόμη και από το άσθμα. Στοιχεία δείχνουν ότι προσβάλλει ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών, με κάποιες μελέτες σε βιομηχανικές χώρες να αναφέρουν ποσοστά 60-90% στα παιδιά σχολικής ηλικίας.
Αν και τα δεδομένα για την Ελλάδα μπορεί να διαφέρουν ανά περιοχή, η τερηδόνα βρεφικής ηλικίας παραμένει μια υπαρκτή ανησυχία.
Πολλοί γονείς μπορεί να αναρωτιούνται γιατί πρέπει να ανησυχούν για τα παιδικά δόντια, αφού ούτως ή άλλως θα αντικατασταθούν. Αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη. Τα νεογιλά δόντια είναι θεμελιώδη για την υγεία και την ανάπτυξη του παιδιού.
Είναι απαραίτητα για τη μάσηση της τροφής, την ορθή ανάπτυξη της ομιλίας, τη διατήρηση του χώρου για τα μόνιμα δόντια που θα ακολουθήσουν και την αισθητική του προσώπου, συμβάλλοντας στην αυτοεκτίμηση του παιδιού.
Η τερηδόνα θηλασμού, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει πόνο, μόλυνση και να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες.
Το καλό νέο είναι ότι η τερηδόνα θηλασμού είναι σε μεγάλο βαθμό προλήψιμη. Αυτός ο οδηγός δημιουργήθηκε για να παρέχει στους γονείς τις απαραίτητες πληροφορίες και τα πρακτικά εργαλεία για να κατανοήσουν τις αιτίες, να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα και, κυρίως, να εφαρμόσουν αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης και αντιμετώπισης, προστατεύοντας το πολύτιμο χαμόγελο του παιδιού τους.
Τερηδόνα θηλασμού: Αιτίες – Γιατί Εμφανίζεται στα Δόντια;
Η εμφάνιση της τερηδόνας, συμπεριλαμβανομένης της τερηδόνας θηλασμού, είναι αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης παραγόντων. Η κατανόηση αυτών των παραγόντων είναι το πρώτο βήμα για την αποτελεσματική πρόληψη.
Ο Βασικός Μηχανισμός της Τερηδόνας:
Η τερηδόνα δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Είναι μια διαδικασία που εξελίσσεται σταδιακά και περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία:
- Βακτήρια: Στο στόμα μας ζουν εκατομμύρια βακτήρια. Ορισμένα από αυτά, κυρίως ο Streptococcus mutans και οι Lactobacillus, είναι υπεύθυνα για την πρόκληση τερηδόνας. Αυτά τα μικρόβια τρέφονται με σάκχαρα από τις τροφές. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αυτά τα βακτήρια είναι μεταδιδόμενα.Ένα βρέφος γεννιέται χωρίς αυτά και μολύνεται συνήθως από τη μητέρα ή άλλα κοντινά άτομα μέσω του σάλιου (π.χ., κοινή χρήση κουταλιού, φιλί στο στόμα, καθαρισμός πιπίλας με το στόμα του γονέα).Η μετάδοση γίνεται συνήθως μετά την ανατολή των πρώτων δοντιών.
- Σάκχαρα (Υδατάνθρακες): Όταν τα βακτήρια έρθουν σε επαφή με υδατάνθρακες, και κυρίως απλά σάκχαρα, τα μεταβολίζουν. Τέτοια σάκχαρα βρίσκονται όχι μόνο στα προφανή γλυκά (καραμέλες,σοκολάτες, μπισκότα) αλλά και σε χυμούς φρούτων, αναψυκτικά, μέλι, καθώς και στο γάλα (μητρικό,φόρμουλα, αγελαδινό).
- Παραγωγή Οξέων & Απασβεστίωση: Κατά τον μεταβολισμό των σακχάρων, τα βακτήρια παράγουν οξέα. Αυτά τα οξέα μειώνουν το pH στην επιφάνεια του δοντιού. Αν η έκθεση στα οξέα είναι συχνή ή παρατεταμένη (η διαδικασία ξεκινά μέσα σε λίγα λεπτά από την κατανάλωση ζάχαρης, π.χ. 20 λεπτά),τα οξέα αρχίζουν να διαλύουν τα ανόργανα συστατικά (κυρίως ασβέστιο και φωσφορικά ιόντα) από την αδαμαντίνη, το σκληρό εξωτερικό στρώμα του δοντιού. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται απασβεστίωση και είναι το πρώτο στάδιο της τερηδόνας. Με τον καιρό, δημιουργείται μια οπή, η γνωστή «τρύπα».
Ειδικοί Παράγοντες που Ευνοούν την Τερηδόνα Θηλασμού:
Ενώ ο παραπάνω μηχανισμός ισχύει για κάθε τερηδόνα, ορισμένοι παράγοντες καθιστούν τα βρέφη και τα νήπια ιδιαίτερα ευάλωτα στην ECC:
- Νυχτερινό Τάισμα: Αυτή θεωρείται η πιο συχνή αιτία. Όταν ένα μωρό κοιμάται με το μπιμπερό που περιέχει γάλα, χυμό ή άλλο ζαχαρούχο ρόφημα (οτιδήποτε εκτός από νερό), τα υγρά αυτά λιμνάζουν γύρω από τα δόντια για πολλές ώρες. Το ίδιο ισχύει και για τον παρατεταμένο ή κατά βούληση (on-demand) θηλασμό κατά τη διάρκεια της νύχτας, μετά την ανατολή των πρώτων δοντιών. Η παρατεταμένη έκθεση των δοντιών στα σάκχαρα του γάλακτος (ναι, και το μητρικό γάλα περιέχει σάκχαρα) είναι ιδιαίτερα επιβλαβής.
- Μειωμένη Ροή Σάλιου στον Ύπνο: Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η παραγωγή σάλιου μειώνεται δραματικά. Το σάλιο παίζει προστατευτικό ρόλο: εξουδετερώνει τα οξέα, ξεπλένει τα υπολείμματα τροφών και περιέχει αντισώματα και μέταλλα που βοηθούν στην επανασβεστίωση του σμάλτου. Η μειωμένη ροή σάλιου τη νύχτα σημαίνει ότι τα οξέα παραμένουν στα δόντια για μεγαλύτερο διάστημα, δρώντας ανενόχλητα. Αυτός ο συνδυασμός παρατεταμένης έκθεσης σε σάκχαρα και μειωμένης προστασίας από το σάλιο καθιστά το νυχτερινό τάισμα ιδιαίτερα επικίνδυνο.
- Συχνή Κατανάλωση Ζάχαρης: Η συνεχής χρήση του μπιμπερό με ζαχαρούχα ροφήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας ή η συχνή κατανάλωση ζαχαρούχων σνακ και ποτών μεταξύ των γευμάτων σημαίνει συνεχείς «επιθέσεις» οξέων στα δόντια, χωρίς να δίνεται χρόνος στο σμάλτο να ανακάμψει. Η συχνότητα της έκθεσης είναι πιο κρίσιμη από τη συνολική ποσότητα ζάχαρης που καταναλώνεται σε ένα γεύμα.
- Ανεπαρκής Στοματική Υγιεινή: Η μη απομάκρυνση των υπολειμμάτων γάλακτος ή τροφών από τα δόντια και τα ούλα, ειδικά πριν τον ύπνο, επιτρέπει στα βακτήρια να δράσουν για ώρες. Η οδοντική πλάκα (ένα κολλώδες στρώμα βακτηρίων και υπολειμμάτων τροφών) συσσωρεύεται, παρέχοντας το ιδανικό περιβάλλον για την παραγωγή οξέων.
- Πρώιμη Μετάδοση Βακτηρίων: Όπως αναφέρθηκε, τα τερηδονογόνα βακτήρια μεταδίδονται στο βρέφος. Όσο νωρίτερα συμβεί αυτή η μετάδοση και όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των βακτηρίων, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης τερηδόνας. Μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένα παιδιά έχουν ήδη αποικιστεί με S. mutans πριν την ηλικία των 14 μηνών.
Συνοψίζοντας, η τερηδόνα θηλασμού προκαλείται από τον συνδυασμό βακτηρίων, συχνής ή παρατεταμένης έκθεσης σε σάκχαρα (ειδικά τη νύχτα λόγω μειωμένου σάλιου) και ανεπαρκούς στοματικής υγιεινής. Η κατανόηση αυτών των αιτιών είναι το κλειδί για την εφαρμογή στοχευμένων προληπτικών μέτρων.
Τερηδόνα θηλασμού: Συμπτώματα που Πρέπει να Γνωρίζετε Άμεσα
Η έγκαιρη αναγνώριση των σημαδιών της τερηδόνας θηλασμού είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η κατάσταση αυτή μπορεί να εξελιχθεί πολύ γρήγορα στα μικρά παιδιά.
Η καθυστερημένη διάγνωση συχνά οδηγεί σε πιο εκτεταμένη βλάβη και πιο σύνθετες θεραπείες.
Οι γονείς πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίζουν τα πρώιμα, αλλά και τα πιο προχωρημένα συμπτώματα.
Πρώιμα Σημάδια (Συχνά Διακριτικά):
- Λευκές Κηλίδες (White Spots): Αυτό είναι συνήθως το πρώτο ορατό σημάδι της τερηδόνας. Εμφανίζονται ως αδιαφανείς, θαμπές λευκές γραμμές ή κηλίδες στην επιφάνεια του δοντιού, συνήθως κοντά στη γραμμή των ούλων (αυχενική περιοχή), ειδικά στα πάνω μπροστινά δόντια (τομείς).
- Αυτές οι λευκές κηλίδες αντιπροσωπεύουν την αρχική απασβεστίωση του σμάλτου, όπου το δόντι έχει αρχίσει να χάνει μέταλλα λόγω των οξέων.
- Σε αυτό το στάδιο, η διαδικασία είναι συχνά αναστρέψιμη με κατάλληλη φροντίδα (φθόριο, βελτίωση υγιεινής και διατροφής). Δυστυχώς, επειδή είναι διακριτικές και ανώδυνες, συχνά περνούν απαρατήρητες από τους γονείς.
Προχωρημένα Σημάδια:
- Αλλαγή Χρώματος: Καθώς η απασβεστίωση προχωρά και το σμάλτο εξασθενεί, οι λευκές κηλίδες μπορεί να αρχίσουν να αλλάζουν χρώμα, γίνοντας ανοιχτό κίτρινο, καφέ ή ακόμα και μαύρο. Αυτό υποδηλώνει ότι η τερηδόνα έχει προχωρήσει.
- Ορατές Τρύπες (Κοιλότητες): Με την περαιτέρω καταστροφή του σμάλτου και της υποκείμενης οδοντίνης, σχηματίζονται ορατές τρύπες ή κοιλότητες στην επιφάνεια του δοντιού. Μπορεί να ξεκινούν ως μικρές εσοχές και να μεγαλώνουν, οδηγώντας σε σημαντική απώλεια οδοντικής ουσίας.
- Χαρακτηριστική Εντόπιση: Η τερηδόνα θηλασμού συχνά ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο.Ξεκινά από τις λείες επιφάνειες των άνω πρόσθιων δοντιών (τομείς), κοντά στα ούλα. Στη συνέχεια, μπορεί να επεκταθεί στους πρώτους νεογιλούς γομφίους (τραπεζίτες) και στις δύο γνάθους. Οι κάτω πρόσθιοι τομείς προσβάλλονται συνήθως λιγότερο ή καθόλου, καθώς προστατεύονται από τη γλώσσα κατά τη διάρκεια του θηλασμού/μπιμπερό και λούζονται συνεχώς από το σάλιο των κοντινών σιελογόνων αδένων. Αυτό το χαρακτηριστικό μοτίβο είναι ισχυρή ένδειξη ECC που σχετίζεται με τις διατροφικές συνήθειες.
Συμπτώματα που Σχετίζονται με Προχωρημένη Τερηδόνα:
Καθώς η τερηδόνα βαθαίνει και πλησιάζει ή φτάνει στον πολφό (το νεύρο) του δοντιού, μπορεί να εμφανιστούν τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Πόνος ή Ευαισθησία: Το παιδί μπορεί να παραπονεθεί για πόνο ή ενόχληση στα δόντια, ειδικά κατά την κατανάλωση ζεστών, κρύων ή γλυκών τροφών και ποτών. Σε μικρότερα παιδιά που δεν μιλούν, αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως δυσφορία ή άρνηση μάσησης.
- Πόνος κατά τη Μάσηση: Το παιδί αποφεύγει να μασάει από την πλευρά του χαλασμένου δοντιού.
- Δυσκολία στον Ύπνο: Ο πόνος μπορεί να είναι αρκετά έντονος ώστε να διαταράξει τον ύπνο του παιδιού.
- Ευερεθιστότητα: Αδικαιολόγητη γκρίνια ή ανησυχία, ειδικά σε βρέφη και νήπια.
- Κακοσμία του Στόματος: Επίμονη δυσάρεστη αναπνοή.
- Πρησμένα ή Αιμορραγούντα Ούλα: Τα ούλα γύρω από το προσβεβλημένο δόντι μπορεί να είναι κόκκινα, πρησμένα ή να ματώνουν εύκολα.
- Οδοντικό Απόστημα: Εμφάνιση ενός μικρού εξογκώματος που μοιάζει με σπυράκι στα ούλα, κοντά στη ρίζα του δοντιού. Αυτό είναι σημάδι μόλυνσης του πολφού και σχηματισμού πύου. Αποτελεί επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση οδοντιατρική φροντίδα.
Είναι κρίσιμο οι γονείς να εξετάζουν τακτικά τα δόντια του παιδιού τους για οποιοδήποτε από τα παραπάνω σημάδια και να μην περιμένουν την εμφάνιση πόνου για να επισκεφθούν τον παιδοδοντίατρο. Η ταχεία εξέλιξη της ECC σημαίνει ότι η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει σοβαρότερες επιπλοκές και να κάνει τη θεραπεία πολύ απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή.
Τερηδόνα θηλασμού: Πώς να την Προλάβετε – Αποτελεσματικές Συμβουλές Πρόληψης
Η πρόληψη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την αντιμετώπιση της τερηδόνας θηλασμού. Ευτυχώς, με συνεπή εφαρμογή καλών πρακτικών από την αρχή, οι γονείς μπορούν να μειώσουν δραστικά τον κίνδυνο εμφάνισης αυτής της νόσου στο παιδί τους. Η πρόληψη βασίζεται σε τέσσερις κύριους άξονες: σωστή στοματική υγιεινή, ορθές πρακτικές ταΐσματος, υγιεινή διατροφή και χρήση φθορίου.
Σημείωση: Οι πληροφορίες σε αυτό το άρθρο προορίζονται για γενική πληροφόρηση και δεν αντικαθιστούν την ιατρική συμβουλή. Πάντα να συμβουλεύεστε τον παιδίατρο ή τον παιδοδοντίατρό σας για εξατομικευμένη καθοδήγηση.
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
Η Παιδοδοντίατρος
Η παιδοδοντίατρος Βέρα Μπάκαλα ξεκίνησε την καριέρα της ως βοηθός σε παιδοδοντικό ιατρείο κατά τη διάρκεια των σπουδών της στην Οδοντιατρική Σχολή του Καποδιστρίου Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο TUFTS στη Βοστώνη, αποκτώντας ειδικότητα στην πρωτοποριακή τεχνική της αεραποτριβής.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, δημιούργησε ένα ιατρείο που συνδυάζει την επιστήμη και την τέχνη της παιδοδοντιατρικής, με έμφαση στην ανθρώπινη επαφή και την ψυχολογία.
Για να κλείσετε ραντεβού με την ιατρό παρακαλούμε καλέστε μας στο τηλέφωνο 210 6107200.
Στο ίδιο τηλέφωνο μπορείτε να μας καλέσετε 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα για οποιοδήποτε επείγον περιστατικό.